BİNEK OTOMOBİL ALIMLARINDA ÖDENEN VERGİLER SORUNSALI

I-GİRİŞ :

İşletmenin iktisadi etkinliklerini devamı için   binek otomobillere(örneğin, pazarlama   elemanlarına ve genel müdüre makam aracı tahsisi gibi) ihtiyaç  duyarlar. Uygun olan  binek otomobillerin alımı sırasında ödenen Vergilerin indirim konusu mu yapılacağı, otomobilin maliyetine mi ekleneceği, yoksa doğrudan gider mi yazılacağı tereddütlerine,  aşağıda yürürlükteki vergi mevzuatı açısından yanıt aranacaktır.

II-BİNEK OTOMOBİLLERİNİN SATIN ALINMA YOLUYLA İKTİSABI :

A-BİNEK OTOMOBİLLERİNİN ALIMINDA YÜKLENİLEN KDV İNDİRİM KONUSU YAPILAMAMASI :

KDV Kanunu’nun 30/b maddesine göre, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmayan mükelleflerin satın aldıkları binek otomobiller nedeniyle alış vesikalarında gösterilen  KDV’leri indirim konusu yapılması mümkün değildir. Ayrıca, her ne kadar faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (örneğin, sürücü kursu , oto kiralama (Rent a Car) ve   taksi işletmeleri ) işletme amacı dışında sadece işletmede  kullanmak üzere satın aldıkları binek otomobillerine  ait faturadaki gösterilen KDV’ yi indirim konusu yapmaları da olurlu değildir. Öte yandan, Türk Gümrük Tarife Cetveli’nin 87.03 tarife pozisyonunda yer alan binek otomobilleri ve esas amacı insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar alınmış olup, çift kabinli, suv, 4×4 arazi tipi jeepler, jeep tipi araçlar, Gümrük Müsteşarlığı’nın 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararları) ile belirlenen şoför mahallinin arkasında koltuğu veya camı bulunan araçlar( örneğin, ”çok amaçlı araç” olarak tanınan Doblo, Connect, Kango, Expres, Combi, Partner, Caddy, Transpoter, Starex gibi araçlar)  ile otomobillerin kullanım ve edinme amaçları  aynı olduğundan bunlarda  binek otomobil sınıfına  dahil edilmiştir.

Ancak; faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların  bu amaçla satın aldıkları binek otomobillerine ait yüklenilen KDV  indirilmesi uygun görülmüştür.

B- BİNEK OTOMOBİLİ ALIMINA  İLİŞKİN OLUP YASAK NEDENİYLE İNDİRİLEMEYEN KDV’NİN  DOĞRUDAN  MALİYETE İNTİKAL ETTİRİLEBİLECEĞİ  GİBİ  GİDER DE YAZILABİLECEĞİ :

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 58.maddesinde , mükellefçe , alış vesikalarında gösterilen ve indirilecek katma değer vergisinin  gelir ve kunımlar vergisi matrahlarının tesbitinde gider yazılamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Madde hükmünün düzenleniş amacı, mükellefin üstünde yük olarak kalmayacak verginin, gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tesbitinde gider olarak kabulünün önlenmesidir.

Diğer yandan  1 Seri No. lu KDV Genel tebliğinde indirim konusu yapılamayan   katma değer vergisinin gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tesbitinde işin durumuna göre maliyet veya gider hesaplarına kaydedileceği belirtilmiştir. Peki bu durumda  yüklenip indirimi yasak olan  KDV’nin  binek oto  maliyetine dahili  zorunlu mudur yoksa gider kaydedilmesi sözkonusu olabilir mi?  İşletmeler genelde tenkide uğramamak için binek oto alımında ödedikleri KDV’yi otomobilin maliyetine kaydederek amortisman yoluyla itfa ettikleri görülmektedir. Oysa ne KDV Kanunu’nunda nede diğer kanunlarda indirilemeyen  KDV’nin maliyete veya gidere yazılacağına dair bir hüküm de bulunmamaktadır. Aslında İndirimi mümkün olmayan KDV’nin maliyete mi  yoksa gideremi yazılacağı konusu Vergi Usul Kanunu’nun 269 ve 270. maddelerini ilgilendirmektedir. V.U.K’nun 269.maddesinde taşıtların da gayrimenkuller gibi maliyet bedeli ile değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Aynı Kanun’un 270. maddesinde ise “Gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satın alma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer… Noter, mahkeme, kıymet takdiri komisyonu ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.” hükmü yeralmaktadır.

Buna göre, taşıtların maliyet bedeliyle değerlendirilmesi sonucunda Taşıt Alım Vergilerinin maliyet bedeline eklenmesi veya genel giderler arasında gösterilmesinde mükelleflere ihtiyarilik tanınmıştır.

Bu çerçeve de, binek otomobillerine ait olup indirilmesi yasak olan KDV, doğrudan otomobilin maliyetine dahil edebileceği gibi doğrudan gider hesaplarına kaydedebilecektir. Bu konudaki seçimlik hak mükellefe aittir. Maliye Bakanlığı’nın görüşü de bu doğrultudadır (1).  Diğer bir görüş de KDV Kanunu’nun 58. maddesinin tersinden yorumlanarak mükellefçe, alış vesikalarında gösterilen ve indirilemeyecek KDV gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tesbitinde   gider yazılabilecektir.
Aksi yönde görüşlerin  ortaya çıkması V.U.K ‘nun 270 maddesinde Bİnek Oto Kdv’sinin sayılmamış olmasından  kaynaklanmaktadır. Maddeye Binek Oto KDV sinin yazılmasıyla tartışmalara nokta konulacaktır.

C- BİNEK OTOMOBİL ALIMI NEDENİYLE ÖDENEN ÖTV’ NİN DOĞRUDAN  MALİYETE İNTİKAL ETTİRİLEBİLECEĞİ  GİBİ  GİDER DE YAZILABİLECEĞİ

ÖTV’de TAV benzeri bir harcama ve servet üzerinden alınan vergi olup, kapsamına giren taşıt satışları üzerinden hesaplanmakta ve tahsil edilmektedir. Bu nedenle, binek otomobil alımında ödenen ÖTV de KDV gibi istenirse VUK’un 270. maddesine göre  doğrudan gider hesaplarına kaydedilebilir   veya binek oto maliyetine dahil edilebilir. Bu tercih her binek otomobil için ayrı  kullanılabilir.

D- BİNEK OTOMOBİLLERİN GİDERLERİ

Binek Otomobillerin yakıt, kasko sigorta bedeli, trafik sigorta bedeli, Fenni Muayene, Motorlu Taşıtlar Vergisi  hariç(197 sayılı MTV Kanunu’nun 14.maddesi gereğince Kanunen Kabul edilmeyen giderdir), Egzoz emisyon ölçümü,  servis, tamir, bakım ve onarım giderleri, lastik yenileme giderleri gibi ödemeler işletme tarafından karşılanarak gider hesaplarına kaydedilir. KDV kanunun 30.maddesinin b bendi  gerekçesine göre ” Maddenin (b) bendinde, işletmeye ait binek otomobilleri ile ilgili Katma Değer Vergisinin indirlemeyeeceği hükme bağlanmıştır. Bu şekilde, özel otomobillerin muvazalı olarak işletmeye sokulması suretiyle özel tüketimin teşvik edilmemesi ve vergi kaybına sebebiyet verilmesi amaç edilmiştir.”

Gerekçeye göre şayet binek oto alımında ödenen KDV indirim konusunun  yasaklanmasının sebebi  özel otomobillerin muvazalı olarak işletmeye alınımı önlemek ise bu otoya ait giderlerinin KDV’sinin de indirimi sözkonusu olmaması gerekir. Ancak uygulamada GVK’nın 40/5 maddesi ve KDVK’nın 30/d maddelerine göre hareket edilmektedir. GVK’nın 40/5 maddesinde, kiralama yoluyla edinilen veya  işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerinin tamamı safi kazancın tespitinde indirilecek gider olarak dikkate alınabilmektedir.  Bu giderlerin envantere dahil veya kiralanan taşıt için yapılmasının bir önemi bulunmamaktadır. KDVK’nın 30/d maddesinde göre Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi indirimi yasaklanmıştır. Bu maddenin  mevhum-i muhalefetin’den Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarına göre Kazancın tespitinde indirimi kabul edilen giderler dolayısıyla ödenen KDV’nin  indirimi mümkün olacaktır.

Buna göre, kiralanan veya işletmeye satın alınan ve işte kullanılan taşıtların kira giderleri ile tamir, bakım, yakıt vb. cari giderlerine ait yüklenilen KDV, genel esaslar çerçevesinde indirilebilecektir.

E-BİNEK OTOMOBİLLERDE DEĞER ARTIRICI GİDERLER

KDV Kanunu’nun 30/b maddesine göre, binek otomobillerin satın alınma youyla iktisabı nedeniyle ödenen KDV’nin indirim konusu yapılmadığından, binek otomobile ait olup  VUK’ un 272. maddesinde belirtilen nitelikte bulunan değer artırıcı giderlere ait KDV’nin de indirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Çünkü, binek otomobillerde değer artırıcı giderlerin, vergi hukuku açısından  binek otomobilin ilk iktisabı gibi değerlendirilmektedir. İndirimi mümkün bulunmayan bu KDV’nin maliyete intikal ettirilmesi veya doğrudan gider yazılması mümkün bulunmaktadır. Ancak, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların  bu amaçla satın aldıkları binek otomobillerine ait yüklenilen KDV  indirilmesi mümkün olanlarda, değer artırıcı giderlere ait KDV’nin de indirim konusu yapabileceklerdir.

III- SONUÇ   : Yukarıdaki yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere; faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmayan mükelleflerin satın aldıkları binek otomobiller nedeniyle alış vesikalarında gösterilen  KDV’leri ile satın aldıkları otomobillerde değer artırıcı giderlere ait yüklenilen KDV’leri indirim konusu yapılması mümkün değildir. Ancak; Binek otomobil alımına ilişkin olup indirilemeyen KDV, ÖTV’ ile satın aldıkları otomobillerde değer artırıcı giderlere ait yüklenilen KDV’lerin doğrudan maliyete intikal ettirilebileceği gibi dilerse gider de yazabilecektir.  Bu tercih her binek otomobil için ayrı  kullanılabilir. Ayrıca kiralanan veya işletmeye satın alınan ve işte kullanılan taşıtların kira giderleri ile tamir, bakım, yakıt vb. cari giderlerine ait yüklenilen KDV, genel esaslar çerçevesinde indirilebilecektir.